Rozpoczynający się okres Wielkiego Postu to czas wyjątkowy dla katolików. Czas nawiązujący do 40-dniowego postu Pana Jezusa na pustyni służy duchowemu przygotowaniu do Wielkanocy. Przedstawiamy 9 faktów o Wielkim Poście, które warto znać.
1. Praktyka Wielkiego Postu nawiązuje do przykładu danego przez Boskiego Zbawiciela. Jak czytamy w Biblii „wtedy Duch zaprowadził Jezusa na pustynię, aby go kusił diabeł. A gdy pościł czterdzieści dni i czterdzieści nocy, wówczas łaknął. I przystąpił do niego kusiciel, i rzekł mu: Jeśli jesteś Synem Bożym, powiedz, aby te kamienie stały się chlebem. A On odpowiadając, rzekł: nie samym chlebem żyje człowiek, ale każdym słowem, które pochodzi z ust Bożych”. (Mt.4:1-4).
2. W II wieku po Chrystusie istniał zwyczaj 2-dniowego postu, który służył przygotowaniu się do Wielkanocy. 40-godzinny post w Wielki Piątek i Wielką Sobotę nawiązywał do 40-dniowego postu Pana Jezusa na pustyni. Post trwający rzeczywiście 40-dni wprowadzono w IV wieku. W rzeczywistości okres 40 dni zazwyczaj nie jest traktowany ściśle.
3. Wielki Post to okres pokuty. Zgodnie z czwartym przykazaniem kościelnym wierni powinni „zachowywać nakazane posty i wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych, a w czasie Wielkiego Postu powstrzymywać się od udziału w zabawach”. Obowiązujący przez cały Wielki Post zakaz uczestniczenia w zabawach służy uzyskaniu duchowej wolności.
4. W myśli Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1917 roku istniały trzy rodzaje postu. We wszystkie piątki obowiązywał post jakościowy (zakaz jedzenia mięsa). Post ścisły – a więc połączenie postu ilościowego i jakościowego obowiązywał w środę popielcową, piątki wielkigo postu, Wigilę Bożego Narodzenia, Wigilię Zesłania Ducha Świętego, 7 grudnia oraz w Suche Dni. Istniała także nieobowiązująca już praktyka postu wyłącznie ilościowego – od poniedziałku do czwartku w Wielkim Poście. Wówczas dozwolony był wyłącznie jeden posiłek do syta, przy czym mógł on zawierać mięso. Przez wiele stuleci Wielki Post poprzedzony był trwającym około 30 dni Przedpościem. Przygotowywano wówczas się do przeżywania Wielkiego Postu, wprowadzano w atmosferę tego okresu.
5. Obecnie post jakościowy (brak mięsa) i ilościowy (jeden posiłek do syta, dwa lekkie) łącznie obowiązuje w Środę Popielcową i Wielki Piątek. Z kolei w piątki wielkiego postu, podobnie jak w inne piątki obowiązuje jedynie obowiązek wstrzymania się od spożywania mięsa. Wyjątek stanowią piątki, w których przypada uroczystość. Post ilościowy obowiązuje wiernych od 18 do 60 roku życia. Post jakościowy wszystkich wiernych od 14. roku życia bez górnej granicy.
6. W piątki w Polsce obowiązuje dyspensa dla stołujących się w zakładach zbiorowego żywienia, w których nie przestrzega się przepisów kościelnych i tych, którzy nie mają możliwości dokonania wyboru potraw i muszą spożywać to, co jest dostępne. Kto korzysta z dyspensy, musi wykonać „zastępczy” uczynek – taki jak choćby modlitwa w intencjach papieża i jałmużna. Ta dyspensa nie obowiązuje w Środę Popielcową i Wielki Piątek. W tych dwóch dniach wierni nie mogą uzyskać też indywidualnej dyspensy od proboszcza. Warto też pamiętać, że osobne zwolnienie z obowiązku zachowywania przepisów postnych dotyczy także chorych.
7. Post nie może się ograniczać do samego wstrzymywania się od pokarmów, przy zachowaniu niewłaściwej postawy wobec bliźniego. Jak czytamy na kartach Księgi Izajasza „czyż nie jest raczej ten post, który wybieram: rozerwać kajdany zła, rozwiązać więzy niewoli, wypuścić wolno uciśnionych i wszelkie jarzmo połamać; dzielić swój chleb z głodnym, wprowadzić w dom biednych tułaczy, nagiego, którego ujrzysz, przyodziać i nie odwrócić się od współziomków. Wtedy twoje światło wzejdzie jak zorza i szybko rozkwitnie twe zdrowie. Sprawiedliwość twoja poprzedzać cię będzie, chwała Pańska iść będzie za tobą”. [Iz 58, 6-8].
8. Kto pości na pokaz, w celu pokazania się ludziom, ten traci zasługę na niebieską nagrodę. Jak bowiem naucza Pan Jezus „strzeżcie się, żebyście uczynków pobożnych nie wykonywali przed ludźmi po to, aby was widzieli; inaczej nie będziecie mieli nagrody u Ojca waszego, który jest w niebie” [Mt 6,1].
Praktyki postne oprócz wstrzymania się od jedzenia obejmują również modlitwę i jałmużnę. Zgodnie ze słowami Chrystusa Pana nie może ona odbywać się na pokaz, ani cechować się czczą gadaniną. Prawdziwa modlitwa wypływa z głębi serca i skierowana jest na Boga, a nie wzbudzenie podziwu innych ludzi. [Mt 6;5-8]
9. To samo dotyczy jałmużny. Jak czytamy „kiedy więc dajesz jałmużnę, nie trąb przed sobą, jak obłudnicy czynią w synagogach i na ulicach, aby ich ludzie chwalili. Zaprawdę, powiadam wam: ci otrzymali już swoją nagrodę. Kiedy zaś ty dajesz jałmużnę, niech nie wie lewa twoja ręka, co czyni prawa, aby twoja jałmużna pozostała w ukryciu. A Ojciec twój, który widzi w ukryciu, odda tobie”. [Mt 6;2-4].
Opracował: MJ